Terugslagkleppen worden over het algemeen in pijpleidingen geïnstalleerd om terugstroming te voorkomen. Een terugslagklep is in principe een eenrichtingsklep, waarbij de stroom vrijelijk in één richting kan stromen, maar als de stroom draait, zal de klep sluiten om de leidingen, andere kleppen, pompen etc. te beschermen. Als de stroom draait en er geen terugslagklep is geïnstalleerd, kan waterslag optreden. Waterslag treedt vaak op met extreme kracht en zal gemakkelijk een pijpleiding of componenten beschadigen.
Terugslagkleppen worden in veel verschillende toepassingen gebruikt. Ze worden bijvoorbeeld vaak aan de perszijde van een pomp geplaatst, om de pomp tegen terugstroming te beschermen. Centrifugaalpompen, het meest voorkomende type waterpompen, zijn niet zelfaanzuigend en daarom zijn terugslagkleppen essentieel om water in de leidingen te houden. Ook worden terugslagkleppen heel vaak gebruikt in HVAC-systemen (verwarmings-, ventilatie- en airconditioningsystemen). HVAC-systemen zijn b.v. gebruikt in grote gebouwen, waar een koelvloeistof vele verdiepingen omhoog wordt gepompt. De terugslagkleppen zijn hier geïnstalleerd om ervoor te zorgen dat de koelvloeistof niet terugspoelt.
Bij de keuze voor een terugslagklep is het belangrijk om een kosten-batenanalyse te maken van het specifieke systeem. Vaak ligt de focus op het verlagen van de kosten en tegelijkertijd het verkrijgen van het laagst mogelijke drukverlies, maar als het om terugslagkleppen gaat, staat een hogere veiligheid gelijk aan een hoger drukverlies. Om er zeker van te zijn dat de terugslagklep het systeem goed beschermt, moet dus elk systeem afzonderlijk worden beoordeeld, en moeten factoren als het risico op waterslag, aanvaardbaar drukverlies en de financiële consequenties van het installeren van een terugslagklep met een te hoge veiligheidsfactor worden beoordeeld. Er moet rekening worden gehouden met een marge tegen waterslag.
Er zijn verschillende soorten terugslagkleppen beschikbaar voor water- en afvalwatertoepassingen. Ze werken op verschillende manieren, maar dienen hetzelfde doel.